του Αντώνη Κάλφα
Η ωραία ημερίδα του ΣΥΡΙΖΑ Πιερίας για τον πολιτισμό και τη σχέση του με τις τοπικές κοινωνίες ανέδειξε πρώτα πρώτα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται όμορες και πληθυσμιακά κοντινές πόλεις όπως η Κοζάνη τις πολιτισμικές αξίες (απλές και συνάμα ουσιαστικές οι παρεμβάσεις του δημάρχου Κοζάνης Λευτέρη Ιωαννίδη και του αντιδημάρχου πολιτισμού Παναγιώτη Δημόπουλου). Επιπλέον ανέδειξε μερικές προτεραιότητες για την πόλη μας.
Μια τέτοια προτεραιότητα αφορούσε η εισήγηση του εικαστικού, ιστορικού τέχνης και σχολικού συμβούλου Νίκου Γραίκου: ο Γραίκος με γνώση και ευαισθησία έδωσε το σκεπτικό, τις προϋποθέσεις και τις πρακτικές δυνατότητες ίδρυσης ενός Μουσείου Ιστορίας της Κατερίνης. Πραγματικά, αν ορίσουμε ως μουσείο «[…] ένα ίδρυμα μόνιμο, χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εξέλιξής της, ανοικτό στο κοινό και το οποίο ερευνά, αποκτά, συντηρεί, γνωστοποιεί και κυρίως εκθέτει τις υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία» (International Council of Museums (I.C.O.M.), Διακήρυξη, άρθρο 2, 1946) τι είδους αντικείμενα μπορούν να ενσωματωθούν σε αυτόν τον ορισμό;
Όπως εξήγησε πειστικά ο Νίκος Γραίκος κατά κύριο λόγο αυτά που συγκροτούν τη δομή ενός σύγχρονου μουσείου είναι:
- Πολιτιστικά αγαθά: μαρτυρίες πολιτιστικής δραστηριότητας
- Μνημεία: υλικές μαρτυρίες πολιτιστικών αγαθών
- Αρχαία μνημεία (κινητά και ακίνητα): πολιτιστικά αγαθά (μέχρι το 1830)
- Νεότερα μνημεία: πολιτιστικά αγαθά (μετά το 1830)
- Αρχαιολογικοί χώροι: περιέχουν μνημεία (μέχρι το 1830)
- Ιστορικοί τόποι: χώροι εξαίρετων ιστορικών γεγονότων (ξηρά, θάλασσα, ποταμούς, λίμνες)
[Μια σπάνια φωτογραφία: Οθωμανικό τζαμί και νεκροταφείο στο κέντρο της πόλης (παλιά ΔΕΗ, κοντά στο 4ο Δημοτικό Σχολείο). - Ο μιναρές γκρεμίστηκε το 1927].
[Η θαυμάσια όψη του Ι.Ν. Αγίας Τριάδος Κατερίνης. Δεκ. 1930].
Εν κατακλείδι οι προτάσεις του Νίκου Γραίκου που κατατέθηκαν προκειμένου να υλοποιηθεί η ιδέα:
- Δημόσιος οργανωτικός φορέας
- Χώρος (οικία Τσαλόπουλου, Αστική Σχολή ή σε άλλα κτήρια)
- Εθνογραφική ερευνητική προετοιμασία
- Μουσειολογική πρακτική: ευέλικτη με στόχο τη γνώση και την εμπειρία
- Αντιπροσωπευτικότητα και ανταπόκριση στον πολιτισμικό, φυλετικό και θρησκευτικό πλουραλισμό της πόλης
- Πολυτροπικότητα εκθεσιακού υλικού
- Προσανατολισμός στην έρευνα
- Δημόσιος χαρακτήρας και κοινωνική αποστολή
- Εκπαιδευτικός και παιδευτικός χαρακτήρας
Παραδείγματα
- Έκθεση: «Μάνες της Κατερίνης» (2010)
- Έκθεση: «Τοπία / τόποι πολιτισμού στην Πιερία» (2015)
Υποστηρίζω ότι η πρόταση του Νίκου Γραίκου είναι υλοποιήσιμη και λίαν εφικτή και κυρίως οικονομικά προσιτή. Για να διαλύσω κάθε αμφιβολία (δυστυχώς ο δήμαρχος της πόλης Σάββας Χιονίδης που τίμησε με την παρουσία του την ημερίδα έφυγε πριν από την παρουσίαση της πρότασης Γραίκου) υπενθυμίζω και πάλι το τομίδιο-έκθεση «Τοπία/τόποι πολιτισμού στην Πιερία». (Κατάλογος έκθεσης/ εκπαιδευτικό πρόγραμμα, Οργανισμός Φεστιβάλ Ολύμπου, Κατερίνη 2015) το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί πιλοτικά ειδικά για την πόλη της Κατερίνης και μάλιστα με εγγυημένη επιτυχία.
Η έκθεση «Τόποι-Τοπία πολιτισμού» οργανώθηκε στην αίθουσα ψηφιδωτών του Δήμου Δίου (Ιούλιο και Αύγουστο) δομημένη σε επτά ενότητες και σε συνολικό εμβαδόν 270 τ.μ.: το γεωγραφικό τοπίο, ιστορικογεωγραφικά τοπία, ανθρωπογεωγραφικά τοπία, ανθρωπολογικά τοπία, το τοπίο των εντροπιών/ετεροτοπιών, ανασχεδιάζοντας τα πιερικά πολιτισμικά τοπία, εικαστικές αναπαραστάσεις του πιερικού τοπίου. Παράλληλα, τυπώνεται από τον επιμελητή της έκθεσης και ομόθεμο βιβλίο 146 σελίδων που περιλαμβάνει εκτενή σχολιασμό του τόπου (με πολλές αναφορές στην πρωτεύουσα Κατερίνη) και εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το όλο εγχείρημα, η κατάταξη και η σύνθεση των εκθεμάτων συνιστούν ένα οιονεί Μουσείο της πόλης και της περιοχής της.
