Παρουσιάζεται την Παρασκευή το πολύτιμο βιβλίο—συμβολή στην πιερική ιστορία— του άοκνου μελετητή και δασκάλου Νίκου Βαρμάζη

του Αντώνη Κάλφα

Εκατό χρόνια από την έκδοση του πολύτιμου βιβλίου του Παρθενίου Βαρδάκα «Περιγραφή κυρίως εννέα ετών τουρκοκρατίας της περιφερείας Επισκοπής Κίτρους από του 1903-1912» (τυπώθηκε στην Αθήνα το 1918) η Εστία Πιερίδων Μουσών Κατερίνης και οι εκδόσεις Κυριακίδη με την συνεργασία του ΟΠΠΑΠ Δήμου Κατερίνης θα παρουσιάσουν την Παρασκευή, 30 Μαρτίου 2018 σε ενδεδειγμένο χώρο (Αστική Σχολή Κατερίνης) το εκλεκτό βιβλίο του Νίκου Δ. Βαρμάζη που φέρει τον τίτλο «Πρόσωπα και θέματα της Κατερίνης και της  Πιερίας από τα μέσα του 18ου  ως τα μέσα του 20ού αιώνα».

Νομίζω πως η εκατόχρονη συγκυρία εορτάζεται με τον καλύτερο τρόπο. Ο Βαρμάζης είναι νηφάλιος στοχαστής, οπαδός της λεπτομέρειας και της ιστορικής ακρίβειας, λάτρης του τόπου του και της ιστορικής του διαδρομής και, κυρίως, δάσκαλος: τα κείμενά του μπορούν να διαβαστούν από όλους, είναι γραμμένα με απλότητα, διαθέτουν σαφήνεια, αναλυτική δύναμη και διδακτική χάρη.

Στο βιβλίο προτάσσεται σύντομη περιεκτική εισαγωγή (Τάσεις της σύγχρονης ιστορικής έρευνας και τοπική ιστορία) η οποία συμπυκνώνει την πρόοδο που συντελέστηκε στης έρευνα της ιστορίας από το 1929 και εξής: η ιστορία δηλονότι δεν ασχολείται μόνο με τα μεγάλα και θαυμαστά έργα αλλά και με την μικροϊστορία, αυτό δηλαδή που δίνει έμφαση στα καθημερινά προβλήματα της τοπικής πραγματικότητας (συνοικισμοί, εκπαιδευτήρια, προσωπικότητες, οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες, εκδόσεις και εφημερίδες).

Ο τόμος χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος, όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο Νίκος Βαρμάζης «περιλαμβάνονται κείμενα, τα περισσότερα από τα οποία ανακοινώθηκαν σε επιστημονικά συνέδρια με θεματική τους τη Βυζαντινή και Νεότερη Πιερία. Τα κείμενα αυτά έχουν περιληφθεί σε σχετικούς τόμους, μάλλον δυσεύρετους. Υπάρχουν επίσης και κείμενα με βιωματικό περιεχόμενο που σχετίζονται με τη ζωή μου στον Μοσχοπόταμο και την Κατερίνη. Τα απομνημονευτικά αυτά κείμενα τα συμπεριέλαβα στον τόμο με αρκετές όμως μεταβολές και βελτιώσεις. […]

Τα κείμενα του πρώτου μέρους φρόντισα να τεθούν σε σειρά χρονολογική, ώστε ο αναγνώστης να κερδίσει μια σαφή ιδέα της παρουσίας και της προκοπής της Πιερίας στη νεότερη ελληνική ιστορία. Αφετηρία της πιερικής αυτής ιστορίας είναι η εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1775-1830), ενώ η συνέχειά της καλύπτει τους τελευταίους χρόνους της Οθωμανικής κυριαρχίας, την απελευθέρωση της Πιερίας (1912), τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τη γερμανική κατοχή, τον Εμφύλιο και όσα ακολούθησαν».

Στο δεύτερο μέρος, γράφει ο καλός ιστορικός, « έχω συγκεντρώσει κείμενα παρουσίασης βιβλίων σχετικών με την Πιερία και την περιοχή της. Αυτά δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Τα συστέγασα, διότι νομίζω ότι και αυτού του είδους τα κείμενα συνιστούν ιστορία ή τουλάχιστον «έχονται της ιστορίας». Η χρονολογική τάξη δεν είναι εφικτή στα κείμενα των βιβλιοπαρουσιάσεων, επειδή το συνεκτικό στοιχείο σʹ αυτά είναι το είδος του βιβλίου που συστήνουν και, φυσικά, ο τόπος στον οποίο αναφέρονται. Τρία από τα κείμενα αυτής της κατηγορίας σχετίζονται με το Λιβάδι Ολύμπου, που, φυσικά, δεν ανήκει διοικητικά στην Πιερία. Το Λιβάδι όμως και οι Λιβαδιώτες παλαιόθεν είναι πολύ στενά δεμένοι με την Πιερία και την Κατερίνη, όπως θα φανεί από τη συνέχεια».

Για τον φιλομαθή αναγνώστη και φιλίστορα αντιγράφω προς τέρψιν τους τίτλους των εισηγήσεων-παρεμβάσεων του λαμπρού δασκάλου: 1. Ο ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΠΛΑΤΑΜΩΝΟΣ (1763-1793): μια σχετικά άγνωστη ή παρασιωπημένη πτυχή της λογιοσύνης του. 2. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1878 ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟ. 3. ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟΛΑΟ ΛΟΥΣΗ ΣΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΙΟ ΒΑΡΔΑΚΑ: μαρτυρίες για την εκπαίδευση στην Πιερία κατά τους τελευταίους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας. 4. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΣΤΟ Αʹ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ. 5. ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ (1915-1955). 6. ΜΙΑ ΑΠΕΡΓΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. 7. Ο ΜΟΣΧΟΠΟΤΑΜΟΣ -Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΡΙΑΝΙΣΤΑ-, ένα χωριό στους πρόποδες των Πιερίων. 8. Η ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΙΑΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ (1946-1955).

Τα κείμενα του δεύτερου μέρους (βιβλία δηλαδή που παρουσίασε ο συγγραφέας και έχουν σχέση με την Πιερία) έχουν ως εξής: 1. ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΦΑΣ, Η εκδοτική δραστηριότητα στην Πιερία (1918-1999). 2. ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΦΑΣ, Λογοτεχνικές εκδόσεις, μαρτυρίες και αφηγήσεις στην Πιερία (1918-2010). 3. ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΦΑΣ-ΠΑΡΙΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Ο συνοικισμός Ευαγγελικών Κατερίνης (1923-2000). 4. ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΑΡΚΗ, Κίτρος, μια πόλη-κάστρο. 5. ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ - ΣΟΦΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗ, Η Νέα Zωή Κατερίνης.6. ΔΙΟΜΗΔΗΣ ΛΙΑΛΙΟΣ, Ο Μακρύγιαλος Πιερίας. 7. ΚΩΣΤΑΣ ΠΡΟΚΟΒΑΣ, Τα παιδιά της Μνημοσύνης, μακρύ ταξίδι στη νιότη μιας γενιάς. 8. ΚΩΣΤΑΣ ΠΡΟΚΟΒΑΣ, Οι καιροί, ο τόπος και οι άνθρωποι. Οδοιπορικό στο Λιβάδι του Ολύμπου. 9. ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΒΕΛΚΟΣ, Το άδοξο τέλος της οικογένειας του Γεωργάκη Ολυμπiου.

Το κομψό βιβλίο, αγλάϊσμα της τυπογραφικής τέχνης, ολοκληρώνει όπως αρμόζει σε παρόμοια σοβαρά βιβλία Index nominum, ενώ ο επιμελητής και σχεδιαστής Σπύρος Τσιλιγκιρίδης (ίσως ο καλύτερος γραφίστας της βόρειας Ελλάδας κατά τον έμπειρο Γιώργο Κορδομενίδη) πρόσθεσε σε αυτό και είκοσι περίπου ολοσέλιδες φωτογραφίες, ορισμένες από τις οποίες αποτελούν έργα τέχνης του πολιτισμού του 20ού αιώνα (βλ. Σάββας Τσιλιγγιρίδης-ΣάΤΣΙ) ενώ άλλες—στο μείζον ύφος του ΣάΤΣΙ— αναπαριστούν τον 21ο αιώνα με ομόλογο τρόπο, επικεντρωμένον στην ασπρόμαυρη τέχνη της εικαστικής φωτογραφίας (βλ. τις σχετικές φωτογραφίες του 5ου Γυμνασίου ή της Πύδνας από τον επιμελητή του τόμου Σπύρο Τσιλιγκιρίδη).