του Αντώνη Κάλφα

Οι φανατικοί αναγνώστες της καλής ποίησης έχουν τώρα έναν λόγο να χαίρονται: επανακυκλοφορούν τα σπουδαιότερα έργα του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού μαζί με πολλά ανέκδοτα και αθησαύριστα κείμενα του ποιητή. Παραθέτω την πρόσκληση μαζί με κάποια στοιχεία από το δελτίο τύπου και ένα συνοπτικό βιογραφικό του Μιχάλη Κατσαρού. Επιφυλασσόμεθα στο κοντινό μέλλον και για μια παρουσίαση στη μικρή μας πόλη!

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 20 χρόνων από το θάνατο του ελευθεριακού ποιητή Μιχάλη Κατσαρού, οι εκδόσεις ΤΟΠΟΣ προχώρησαν στην έκδοση του βιβλίου «ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ, ΜΕΙΖΟΝΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ».Το βιβλίο αυτό, σε επιμέλεια Άρη Μαραγκόπουλου, περιλαμβάνει όλο το έργο της πρώτης συγγραφικής περιόδου του ποιητή, δηλαδή τις συλλογές ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ, ΟΡΟΠΕΔΙΟ και ΚΑΤΑ ΣΑΔΔΟΥΚΑΙΩΝ καθώς και για πρώτη φορά ΑΝΕΚΔΟΤΑ, ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΑ ΚΑΙ ΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΑ ποιήματα από την ίδια εποχή, δηλαδή από τα χρόνια της Απελευθέρωσης, των Δεκεμβριανών και των κατοπινών χρόνων, μέχρι και το 1957.

Τα Μείζονα Ποιητικά του Μιχάλη Κατσαρού (1920-1998), ενός από τους πιο επιδραστικούς ποιητές στη νεοελληνική λογοτεχνία, περιλαμβάνουν το πιο γνωστό, σχολιασμένο και πολλαπλώς διαβασμένο έργο του ποιητή, δηλαδή τις τρεις συλλογές του Μεσολόγγι (1949), Κατά Σαδδουκαίων (1953), Οροπέδιο (1957).

Το πρόσθετο ενδιαφέρον όμως σε αυτή την έκδοση είναι ότι περιλαμβάνει ικανό αριθμό ποιημάτων που εντοπίστηκαν μετά τον θάνατο του ποιητή στο Αρχείο του και που –αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο– αποκαλύπτουν στον αναγνώστη υφολογικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν ευθέως στις τρεις μείζονες συλλογές του.

Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα του Αρχείου είτε έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικές εκδόσεις, είτε παρέμεναν ως τώρα ανέκδοτα, είτε δεν έχουν ποτέ θησαυριστεί. Με αυτή την έννοια ο τόμος Μείζονα Ποιητικά παρουσιάζει πρόσθετο χρηστικό και αισθητικό ενδιαφέρον: τόσο για τον ειδικό ερευνητή όσο και, κυρίως, για τον αναγνώστη που εμπνέεται και συγκινείται από τη διαχρονικής δύναμης ελευθεριακή ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού.

Στο πρώτο μέρος του μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει ποιήματα διάσημα όπως τη Διαθήκη με το Αντισταθείτε και το «Ελευθερία Ανάπηρη πάλι σου τάζουν» ή το «Πάρτε μαζί σας νερό, το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία». Το δεύτερο μέρος του τόμου, έχει άγνωστα ποιήματα, με την ίδια θεματολογία αλλά και παλιότερα , των ηρωικών εποχών, όπως αυτό, γραμμένο  για (κι επάνω στα ) οδοφράγματα των Δεκεμβριανών:

Έφοδος

Δέσαμε την καρδιά μας στο οδόφραγμα.

Κι η σιωπή της νύχτας λαγοκοιμότανε.

Μετρήσαμε τα δένδρα τ’ ασάλευτα

στην ατέλειωτη λεωφόρο.

Κι άχνιζεν η ανάσα μας προσμένοντας

έσταζε το μολύβι απ’ την καρδιά μας

κι ακούγαμε τελεύοντας τον ήχο του στην άσφαλτο.

Κι όπου τα ξημερώματα λύθηκαν τ’ αγριοπούλια

που προσμένανε το μήνυμα της έφοδος.

Χτύπησαν τις φτερούγες αλαλάζοντας

στη φωτεινή γραμμή χωρίς θάνατο

Πήρανε την κορφή τ’ Ολύμπου την ασάλευτη

και παίξανε στη μάχη το τραγούδι.

Και προσπεράσαμε τα πεθαμένα δέντρα που δεν έγνεφαν

Και προσπεράσαμε τα μολυβένια στρατιωτάκια

π’ απορήσανε για τον άνεμο.

Έσκαζε ο ήλιος στήνοντας το λάβαρό μας

δύο τετράγωνα πιο μπρος από τα χτες...

…………………………………………………………………………………

Ή όπως αυτό, που το έγραψε σένα πακέτο από τσιγάρα αμέσως μετά την εκτέλεση του  Μπελογιάννη και του Πλουμπίδη:

Με το λάβαρό σου

Με το λάβαρό σου

το κοντάρι σπασμένο

προσπαθείς ν’ ανεβείς τα σκαλιά.

Τα πλήθη κάτω–

κάτω από σε

λουφασμένα στον ίσκιο

ή καθισμένα αδιάφορα σε μια πέτρα

σκύβουν όλο και σκύβουν

κι άξαφνα ανάβουν οι πυρκαγιές

–η δικιά σου φωτιά

του ανθρώπου με το γαρίφαλο

και του άλλου.

Κι άξαφνα

ακούγεται μια φωνή

κι ύστερα πάλι σωπαίνουν

κι εσύ στα σκαλιά

εσύ τη σημαία κυματίζεις για λίγο.

Μετά περνάνε καμιόνια

αυτοκίνητα, υπηρεσιακά έγγραφα,

πυροβολικό, στρατιώτες,

περνάνε εργάτες που έχασαν

το σαββατόβραδο

κι άλλα σπουδαία.

Σε περιμένω.

Ο Μιχάλης Κατσαρός (1919-1998) γεννήθηκε στην Κυπαρισσία. Σε νεαρή ηλικία πήρε μέρος σε αριστερές πολιτικές οργανώσεις και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Το 1945 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και έζησε για πολλά χρόνια σε δύσκολες συνθήκες, ασκώντας διάφορα βιοποριστικά επαγγέλματα, όπως ταμίας σε εμπορικό κατάστημα, δημοσιογράφος στον παράνομο Τύπο και υπάλληλος στη ραδιοφωνία. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά "Θεμέλιο" (1947), "Ποιητική Τέχνη", "Τα Νέα Ελληνικά", "Αθηναϊκά Γράμματα" και "Στόχος" (1950) και το 1975 εξέδωσε το περιοδικό "Σύστημα", όπου δημοσίευε κυρίως δικά του κείμενα. Η πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία σημειώθηκε το 1946, με τη δημοσίευση του ποιήματος "Το Μπαρμπερίνικο καράβι" στο περιοδικό "Ελεύθερα Γράμματα". Tον ίδιο χρόνο δημοσίευσε σε ελεύθερο στίχο το ποίημα "Βγενιώ" στο ίδιο περιοδικό. Το 1949 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Μεσολόγγι". Παντρεύτηκε τη ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπούλου με την οποία απέκτησε έναν γιο, τον σκηνοθέτη Μιχάλη Κατσαρό. Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές "Μεσολόγγι", 1949, "Κατά Σαδδουκαίων", 1953, "Οροπέδιο", 1956, "Σύγγραμμα", 1975, "Πρόβα και ωδές", 1975, "Ενδύματα", 1977, "Αλφαβητάριο - ποιήματα Α-Ω", 1978, "Ονόματα", 1980, "3Μ+3Μ=6Μ", 1981, "4 μαζινό", 1982, "Μείον ωά", 1985, "Ο πατέρας του ποιητή", 1987, "Κορέκτ, φόβος του ποιητή", 1996, "Εννέα το επτά", 1997, τα δοκίμια "Πας-Λακίς Michelet", 1973, "Σύγχρονες μπροσούρες", 1977-78, "Αυτοκρατορική πραγματικότητα", 1995, "Το κράτος εργοδότης", 1996, και το μυθιστόρημα "Οι συλλέκται της Μονόχρα", 1980. Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και μελοποιήθηκαν από τους Μ. Θεοδωράκη, Γ. Μαρκόπουλο και Α. Κουνάδη. Το "Κατά Σαδδουκαίων" παρουσιάστηκε μελοποιημένο από γερμανό συνθέτη στο "Κουήν Ελίζαμπεθ Χωλ", στο Σάουθ Μπανκ του Λονδίνου (ο αγγλικός τύπος τον παρέβαλε με τους ποιητές Μπρεχτ, Χο Τσι Μινχ και Παντίλα). Πέθανε στην Αθήνα.