Φωτογραφία της Κατερίνης του 1919 από το αρχείο του μείζονος Φ. Μπουασονά (συλλογή Σάκη Κουρουζίδη)
του Αντώνη Κάλφα
Προς το τέλος των βαλκανικών πολέμων, η προσφάτως απελευθερωθείσα Κατερίνη, είναι ακόμη μια μικρή πόλη, με ανύπαρκτη υποδομή, οργάνωση και οικονομία (ακόμη και δέκα χρόνια αργότερα οι περιηγητές αναφέρουν πως μοιάζει με χωριό, γεμάτη σκόνη το καλοκαίρι και λάσπες το χειμώνα). Την ίδια περίπου εποχή ζούσαν στην πόλη της Κατερίνης 1.500 Οθωμανοί και 20 Εβραίοι αφού, σύμφωνα με την απογραφή του 1913, την πρώτη μετά την απελευθέρωση, η Κατερίνη είχε 7.393 κατοίκους (βλέπε πίνακα απογραφών στη σελίδα 227 του τόμου “Ελλάς” της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας Πυρσός).
Πάντως, στα 1918, εκδίδεται το σπουδαίο βιβλίο του οξυδερκούς Επισκόπου Κίτρους και Πλαταμώνος Παρθένιου Βαρδάκα με τον τίτλο «Περιγραφή κυρίως εννέα ετών τουρκοκρατίας της περιφερείας Επισκοπής Κίτρους από του 1903-1912». Με το πολύτιμο ιστορικο-γεωγραφικό αυτό βιβλίο, παρότι τυπώθηκε και εκδόθηκε στην Αθήνα, ξεκινά ουσιαστικά η εκδοτική και πνευματική δραστηριότητα στην Πιερία. Την ίδια χρονιά, από τα πρώτα σωματεία της Κατερίνης (τοπικά, αλληλοβοηθητικά και προαγωγής συμφερόντων) είναι η Ένωσις Λειβαδιωτών Ολύμπου, με έδρα την Κατερίνη. Είχε 79 ιδρυτικά μέλη, με πρόεδρο το Γεώργιο Παπαγεωργίου (ημερομηνία αναγνώρισης 6.10.1918).
H φωτογραφία που δημοσιεύουμε σε αυτό το άρθρο είναι του 1919 και ανήκει στον σπουδαίο Μπουασονά και μου την παραχώρησε ευγενικά ο Σάκης Κουρουζίδης από το αρχείο της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης. Δεν είναι σαφές ποιο ακριβώς κομμάτι της πόλης απεικονίζεται. Εικάζουμε ότι πρόκειται για δρόμο εντός του αστικού ιστού κοντά στην εκκλησία της Θείας Αναλήψεως. Εξάλλου, το αυλάκι που διακρίνεται στα δεξιά της φωτογραφίας, φαίνεται να είναι μέρος του δικτύου το οποίο διέσχιζε τον κεντρικότερο δρόμο της πόλης.
Φωτογραφία της Πλατείας Ελευθερίας περί τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Το μεγάλο αυλάκι που διακρίνεται και μετέφερε νερό από τον Πέλεκα, σύμφωνα με την μαρτυρία του Σάββα Κανταρτζή, ασφαλτοστρώθηκε το 1936 (συλλογή Σάκη Κουρουζίδη).
Ωστόσο, για να αντιληφθούμε κάπως την πόλη και την εποχή, ας προστρέξουμε στη μαρτυρία ενός καλλιεργημένου ανθρώπου, του Marcel Kurz. Καλεσμένος από το Υπουργείο Συγκοινωνιών, ο συγγραφέας του βιβλίου «Le Monte Olympe» Μαρσέλ Κουρτζ, προτίθεται να εφαρμόσει τις πρόσφατες στερεοφωτογραμμετρικές μεθόδους που είχε εισαγάγει στη χώρα μας ο υπεύθυνος του Υπουργείου καθηγητής Λαμπαδάριος. Στον Μαρσέλ Κουρτζ και στην ομάδα του δίνεται άδεια τριών εβδομάδων για την τοπογραφική αποτύπωση του Ολύμπου.
Οι πρώτες παρατηρήσεις του ικανού τοπογράφου αφορούν την Κατερίνη, «χωριό» τότε, αναφέρονται στην άφιξη της ομάδας στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης (21 Ιουλίου 1921) και ολοκληρώνονται με την επιτυχημένη χαρτογράφηση του Ολύμπου και την αναχώρηση των ερευνητών, στις 12 Αυγούστου 1921, πάλι από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Κατερίνης. «[…] Φύγαμε από την Αθήνα με το Orient Express στις έντεκα το πρωί και την επομένη, Κυριακή 31 Ιουλίου 1921, φτάσαμε στις τρεις τα ξημερώματα στην Κατερίνη. [...] Το όμορφο αυτό καλοκαιρινό πρωινό η Κατερίνη έμοιαζε περισσότερο με τούρκικο χωριό, με τους ψηλούς μιναρέδες του, τα αμέτρητα κοράκια, τους φωνακλάδες και τους καβγατζήδες και τα κόκκινα φέσια των καλοκάγαθων χωρικών του. Ήδη είχαν περάσει δέκα χρόνια από τότε που η Μακεδονία είχε γίνει ελληνική, αλλά εδώ έμοιαζε σα να μην είχε αλλάξει τίποτα. Η ίδια αποχαύνωση που γινόταν ολοένα και πιο έντονη, όσο ανέβαινε ο ήλιος. Μια αποχαύνωση που υπήρχε και εξακολουθούσε να υπάρχει και που μόνο τα κρωξίματα των κορακιών, οι κραυγές των πελαργών ή ο ήχος του κανονιού τη διέκοπτε».
