Επιτέλους μια νηφάλια, διαχρονική αποτίμηση του Μακεδονικού Ζητήματος

: Ασκήσεις πολιτισμού; Πέμπτη, 21 Φεβρουαρίου 2019 07:07

omilossfetas

από τον Καθηγητή της Βαλκανικής Ιστορίας Σπύρο Σφέτα

του Αντώνη Κάλφα

Το Μακεδονικό Ζήτημα, γράφει ο ιστορικός Σπύρος Σφέτας στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του «Οι μεταλλάξεις του Μακεδονικού» (εκδόσεις Σιδέρη 2018), είναι ένα περίπλοκο ζήτημα στα Βαλκάνια και προκαλεί σύγχυση στον εξωτερικό παρατηρητή.

Ο Όμιλος για την Ιστορία και τον Πολιτισμό επιθυμεί να δώσει μία πτυχή του πολύπλοκου αυτού ζητήματος—κυρίως για τον μη εξοικειωμένο με την ιστορία της βαλκανικής γειτονιάς μας πολίτη—προσκαλώντας έναν καταξιωμένο επιστήμονα και άριστο γνώστη τόσο της σύγχρονης ελληνικής όσο και της βαλκανικής ιστορίας.

Ποια είναι όμως η ιδιαιτερότητα του ζητήματος και γιατί συμβαίνει αυτή η σύγχυση; «Η ιδιαιτερότητα του ζητήματος έγκειται στο γεγονός ότι κατά τον 19ο αιώνα και το πρώτο ήμισυ του 20ού το ζήτημα ετίθετο διαφορετικά απ' ό,τι σήμερα. Στον 19ο αιώνα υπό τον όρο Μακεδονικό Ζήτημα αντιλαμβανόταν κανείς τον ελληνο-βουλγαρο-σερβικό ανταγωνισμό για τη διεκδίκηση του μακεδονικού χώρου υπό την ευρύτερη έννοια και τη διαμόρφωση ελληνικής, βουλγαρικής ή σερβικής ταυτότητας στον σλαβικό κυρίως πληθυσμό.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το ζήτημα απέκτησε διαφορετικό περιεχόμενο. Το Μακεδονικό κατέστη γιουγκοσλαβικό ζήτημα. Επρόκειτο για ζήτημα διαμόρφωσης μιας σλαβομακεδονικής ταυτότητας στην Ομόσπονδη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας εντός της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας, αλλά και για την επεκτατική πολιτική της Γιουγκοσλαβίας στο όνομα του "μακεδονισμού". Ο όρος Σλαβομακεδόνες δεν πρέπει να εννοείται ως εθνολογική ανάμειξη αρχαίων Μακεδόνων και Σλάβων μετά τον 7ο αιώνα, αλλά ως διαφοροποίηση των Σλάβων του ευρύτερου μακεδονικού χώρου από τη βουλγαρική, σερβική και ελληνική εθνική ιδέα. Η διαδικασία αυτή άρχισε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η ουσία του σύγχρονου Μακεδονικού Ζητήματος είναι η οριοθέτηση των ταυτοτήτων, κάτι που είναι και το πνεύμα της Συμφωνίας των Πρεσπών».

Ο Σπυρίδων Σφέτας γεννήθηκε το 1960 και το 1983 αποφοίτησε από το Ιστορικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Με υποτροφία αρχικά του Ι.Κ.Υ. και αργότερα του γερμανικού κράτους πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και στη Σλαβολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου (1985-1991). Το 1991 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μονάχου με διατριβή σχετικά με το Μακεδονικό. Το 1993 διορίστηκε επιστημονικός συνεργάτης στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ). Το 1999 εκλέχτηκε Λέκτορας Νεώτερης και Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και το 2009 στη θέση του Αναπληρωτή Καθηγητή. Έχει γράψει πολλές μελέτες και άρθρα για την Ιστορία των Βαλκανίων, αλλά και για τις τρέχουσες εξελίξεις, έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Γνωρίζει Αγγλικά ,Γαλλικά, Γερμανικά, Ρωσικά και τις βαλκανικές γλώσσες.

Είναι επίτιμο μέλος του Μακεδονικού Επιστημονικού Ινστιτούτου της Σόφιας και μέλος του Βαλκανολογικού Ινστιτούτουτου Βελιγραδίου. Επίσης, μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών Balcanica (Βελιγράδι) και Analele Universități din Craiova, Serie Istorie.

Ενδεικτικές κύριες δημοσιεύσεις και βιβλία του Σπ. Σφέτα:

1.Die Makedonische Frage im Rahmen der interbalkanischen Beziehungen 1920-1924, Mόναχο1992. (ToΜακεδονικό ζήτημα στα πλαίσια των διαβαλκανικών σχέσεων 1920 -1924, διδακτορική διατριβή, Μόναχο 1992, στα γερμανικά).

2.Οι Αλβανοί των Σκοπίων. Θέματα εθνοτικής συνύπαρξης, εκδόσεις ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1995.

3.Εμφύλιος Πόλεμος. Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά και βουλγαρικά αρχεία, εκδόσεις Παρατηρητής,Θεσσαλονίκη1999.

4.Όψεις του Μακεδονικού ζητήματος στον 20ό αιώνα, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2001.

5.Η διαμόρφωση της σλαβομακεδονικής ταυτότητας. Μια επώδυνη διαδικασία, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2003.

6.Στη σκιά του Μακεδονικού. Η κρίση Αθήνας-Βελιγραδίου στη δεκαετία του 1960, εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη2007.

7.Ελληνοβουλγαρικές αναταράξεις 1880-1908. Ανάμεσα στη ρητορική της διμερούς συνεργασίας και στην πρακτική των εθνικών ανταγωνισμών, εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2008.

8.Η Βουλγαρία και το Μακεδονικό Ζήτημα 1950-1967. Πλήρη τα απόρρητα βουλγαρικά έγγραφα., εκδόσεις αδελφών Κυριακίδη , Θεσσαλονίκη 2009.

9.Ο ακήρυκτος πόλεμος για το Μακεδονικό. Βουλγαρία–Γιουγκοσλαβία 1968-1989, εκδόσεις αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2010.

10.Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία. Τόμος Α. Από την οθωμανική κατάκτηση των Βαλκανίων μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο 1354-1918, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2009.

11.Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία. Τόμος Β. Από τον Μεσοπόλεμο στη λήξη του Ψυχρού Πολέμου 1919-1989, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2011.

12.Η Τιτοϊκή Γιουγκοσλαβία και η Μεταπολιτευτική Ελλάδα του Καραμανλή 1974-1979. Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά αρχεία, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2012.

13.Εισαγωγή-Επιμέλεια μετάφρασης-Σχόλια στο βιβλίο Μυστικές συναντήσεις στην Ελλάδα (απομνημονεύματα του Ρουμάνου πρέσβη Ίωνα Μπραντ στην Αθήνα1973-1982), εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη2012.

14.«Όψεις της τουρκικής πολιτικής στα Δυτικά Βαλκάνια. Τα συμφέροντα της Άγκυρας σε κάθε χώρα», Foreign Affairs, Τhe Greek Εdition (Ιούνιος2013)133-150.

15. «Από τον Πρώτο στον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913). Η διαμόρφωση των βαλκανικών ισορροπιών και η απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας», Ημερίδα Δοξάτο 1883-1913: Από την ανάπτυξη στην καταστροφή και την απελευθέρωση, Δοξάτο 2 Ιουνίου 2013, Πρακτικά 2014, σ.183-220.

16. «Το ζήτημα των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου στο πλαίσιο του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού και της γερμανικής πολιτικής (1914/1915)», Ινφογνώμων Πολιτικά (18-6-2014), στο http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2014/06/19141915.html#.VO4HOeFKWDg. (υπό έκδοση και σε έντυπη μορφή εντός του έτους).

17. «Από το Σεράγεβο στη Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 1914-Οκτώβριος1915. Η βαλκανική διάσταση του Α ́Παγκοσμίου Πολέμου και το ελληνικό δίλημμα», Ημερίδα Α ́Παγκόσμιος Πόλεμος 1914-1918, 100 χρόνια από την έναρξή του, Οργάνωση ΓΕΕΘΑ, Θεσσαλονίκη 11 Νοεμβρίου 2014.

18. «Συγκριτική θεώρηση της ελληνικής και γιουγκοσλαβικής αντίστασης: Τα Δεκεμβριανά και η στάση της Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας», Συνέδριο Δρόμοι του Δεκεμβρίου: από τον Λίβανο στην Αθήνα, 1944, Διοργάνωση Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη4-6Δεκεμβρίου 2014.