από τον Χαίλντερλιν (1985) στον λόγο των κοινωνικά αποκλεισμένων και από εκεί στον Βάλτερ Μπένγιαμιν και τον Έντσο Τραβέρσο» (2018)

 του Αντώνη Κάλφα

Ο Γιώργος Κεραμιδιώτης γεννήθηκε στην Καλλιθέα  Κατερίνης όπου τελείωσε και το εξατάξιο Γυμνάσιο. Σπούδασε Σκηνοθεσία Κινηματογράφου στο Παρίσι  (Πανεπιστήμιο  VIII) με καθηγητή τον Denis Levy και στο Βερολίνο. Πρώτη του δουλειά η  «ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ»,  ταινία  βασισμένη στο έργο του Hoelderlin  «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΕΔΟΚΛΗ ». Βραβεύεται το 1986  στο Πανελλαδικό Φεστιβάλ Video. Με την «Θεατρική Ομάδα Κατερίνης» ανεβάζει το θεατρικό έργο του Β.Brecht  «Μικροαστικοί Γάμοι». «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ»:  Ταινία – Όπερα, γυρισμένη στον Όλυμπο με τους Σπύρο Σακκά, Ηλία Λογοθέτη, Αλέκο Ουδινότη, Νικο Βρετό κ.ά. Μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Συμμετοχή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (35mm – 20 min ).

Σε συνεργασία με το Σύγχρονο Ωδείο Θεσσαλονίκης σκηνοθετεί την παιδική Όπερα «Η Ιστορία των τριών Ατμομηχανών». Ανέβηκε στο Θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» Θε/νίκης. Σκηνοθετεί την παιδική 

Όπερα του Hindemith «Η Ιστορία των Ζώων» (ανέβηκε στην Κεντρική σκηνή του Κ.Θ.Β.Ε.). Εργοβιογραφικά μιλώντας η δουλειά του ανήσυχου Γιώργου Κεραμιδιώτη σε αυτά τα 35 χρόνια αδιάλειπτης κινηματογραφικής δράσης—μυθοπλαστικής και ντοκιμαντερίστικης— καλύπτει πέντε μεγάλες κοινωνιοκεντρικές θεματικές ενότητες σε εβδομήντα περίπου τίτλους/παραγωγές:

            τέχνες (ιστορία της ελληνικής συμφωνικής μουσικής και πορτραίτα θεσσαλονικέων συνθετών, ποίηση γύρω από τη Θεσσαλονίκη), τη γη και τον μόχθο των ανθρώπων  της (Γη και  άνθρωποι, κρίση στον αγροτικό κόσμο), τη θέση της γυναίκας (μαθήτριες λυκείου, η γυναίκα στον 20ό αιώνα), τη μελέτη του άλλου (του μετανάστη, του  ξένου, του κοινωνικά  αποκλεισμένου, των ηλικιωμένων), τη συζήτηση γύρω από μείζονα επίκαιρα προβλήματα που απαιτούν νέες, πλανητικές απαντήσεις, ιδιαίτερα στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον (λαϊκισμός, πανεπιστήμιο και φοιτητές, ο ρόλος των διανοουμένων, η κρίση της δημοκρατίας, δημοκρατία και μεταδημοκρατία, φασισμός, βιοπολιτική).

Ένας από τους τρόπους της κινηματογραφικής τεχνικής του Κεραμιδιώτη είναι η προσωπική αφήγηση, ο ενίοτε εξομολογητικός αλλά πάντοτε παρών λόγος μέσω του οποίου χωρίς περιττές μυθοπλασίες αρθρώνεται το νόημα της αφήγησης. Για παράδειγμα στην ταινία για τη ζωή στο πανεπιστήμιο προβάλλουν ολοζώντανα τα πρόσωπα των νέων οι οποίοι αφηγούνται με πίστη και παρρησία την άποψή τους. Επισημαίνουν τόσο την ανάγκη για αληθινή και ουσιαστική διδασκαλία όσο και τις βαθύτερες επιθυμίες τους. Σταχυολογώ κάποιες από αυτές: το πανεπιστήμιο δεν είναι ξερός χώρος γνώσης αλλά ένα ουσιαστικό στάδιο της ανθρώπινης ολοκλήρωσης. Οφείλει να διδάσκει τον σεβασμό για τις ανθρώπινες αξίες, την κατανόηση του κόσμου, τη φιλία, το άνοιγμα στον κόσμο, στον πολιτισμό και στις ιδέες. Οφείλει επίσης να παραμείνει ένας γόνιμος χώρος έρευνας όπου θα κυριαρχούν οι ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων και όχι οι επιταγές της αγοράς να καθορίζουν τα αντικείμενα και τα ερευνητικά πεδία.

Ένα δεύτερο παράδειγμα: καρπός αυτής της αδιάκοπης προσπάθειας για την κατανόηση του άλλου αλλά και του κόσμου της ιστορίας είναι και το ντοκιμαντέρ που μπορεί να διαβαστεί σαν ταινία με τίτλο «Από τον τρόμο στην αντίσταση». Η ταινία αφηγείται γεγονότα που συμβαίνουν στο Ναζιστικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά-Θεσαλονίκης, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης και της βόρειας Ελλάδας καθώς και στη ναζιστική Γερμανία, την περίοδο 1941-44.  Όπως σε κάθε πολεμική ταινία έχουμε το στρατό κατοχής, εκτελέσεις, μάχες, πράξεις αντίστασης, έχουμε φυλακισμένους, αντιστασιακούς, συνεργάτες του εχθρού αλλά και ιστορίες αγάπης. Όλο αυτό ιδωμένο μέσα από συζητήσεις με νέους από Γερμανία και Ελλάδα για το τότε και για το σήμερα. Στην ταινία συμμετέχουν οι ιστορικοί Εnzo Traverso, Γιώργος Μαργαρίτης και Μαρία Καβάλα, ο συγγραφέας  Josef Vogl.

Η κινηματογραφική αφήγηση χρησιμοποιεί ένα εύστοχο εύρημα που γύρω του εκτυλίσσεται όλη η αφηγημένη δράση: πρόκειται για το στρατόπεδο Παύλου Μελά αλλά πρόκειται κυρίως για τις αφηγήσεις ενός επιζήσαντος σε αυτό το στρατόπεδο, ενός δικού μας ανθρώπου από την Κατερίνη, του έγκλειστου αντιφασίστα Λεωνίδα Γιασημακόπουλου, στο βιβλίο του οποίου στηρίζεται και εμπλουτίζεται η ταινία (Γιώργος Καφταντζής, Το ναζιστικό στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης 1941-1944. Όπως το έζησε και το περιγράφει στο ημερολόγιό του ένας  όμηρος ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος (αριθμός μητρώου φυλακής 4436), Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1999). Ο Γιασημακόπουλος «γεννήθηκε το 1884 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στην Κατερίνη το 1968. Ήταν απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, κάτοχος της τουρκικής γλώσσας (με τη διπλή της γραφή) και της γαλλικής. Διετέλεσε έπαρχος στις σαράντα εκκλησιές Ανατ. Θράκης και (μετά το 1927) στο Κιλκίς, Λαγκαδά, Κατερίνη, τέλος προϊστάμενος του Τμήματος Ανταλλαξίμων της Εθνικής Τράπεζας στην Κατερίνη [...] Το Ημερολόγιο του Λ. Γιασημακόπουλου είναι το μοναδικό, απ’  όσο ξέρω, που γράφτηκε ολόκληρο μέσα σε ναζιστικό στρατόπεδο και διασώθηκε αυτούσιο σε 53 δεφτεράκια των 20 και 36 φύλλων [...] Σκληρές διώξεις υπέστη και η οικογένεια του Γιασημακόπουλου [...] Το Ημερολόγιο, που έχει δυσανάγνωστη γραφή με πολλά συμπλέγματα, γράφτηκε από τον Απρίλιο 1943 μέχρι την 21^η Οκτωβρίου 1944 (απελευθέρωση). Καταχωρούνται σ’ αυτό, μέρα με τη μέρα, τα συναισθήματα του συγγραφέα και όλα τα συμβάντα στο στρατόπεδο, άγνωστα τα περισσότερα. Αναφέρονται επίσης οι εκτελέσεις, ονόματα εκτελεσμένων, ανακριτών, διερμηνέων, καταδοτών, δεσμοφυλάκων, βασανιστών, οι κανονισμοί, το συσσίτιο, εκβιασμοί, επισκέψεις, δραπετεύσεις, απολύσεις, οι εγκλεισμοί ομήρων, καταδίκων, υποδίκων [...]». Ο κατερινιώτης αναγνώστης θα βρει πολλά ονόματα της τοπικής κοινωνίας να περιγράφονται θετικά, για την αγωνιστική τους στάση, ενώ σε  άλλα, γνωστά για την φιλογερμανική τους συμπεριφορά, ο Λ.Γ. μιλά με περιφρόνηση. Πολύτιμες είναι και οι μαρτυρίες του για εκτελέσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και ονόματα πατριωτών από την Κατερίνη.

Επιλογικά: στον δημότη Κατερίνης Γιώργο Κεραμιδιώτη χρωστάμε λοιπόν πτυχές της μνήμης και της τοπικής ταυτοτικής ιστορίας μας. Χρωστάμε όμως—και αυτό είναι το πιο σπουδαίο—την εξωστρεφή ματιά, την κοσμοπολίτικη ενασχόληση με τα μείζονα θεωρητικά προβλήματα του παρόντος, τη βάσανο της θεωρίας και της κριτικής προσέγγισης που τόσο ανάγκη έχουμε ιδίως στις μέρες μας.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΕΡΑΜΙΔΙΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ