του Αντώνη Κάλφα
Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας (ΙΑΜ, ΓΔΜ, Φάκελος 44, σ. 21) στο σχολικό έτος 1908/1909 καταγράφονται στην Κατερίνη 450 χριστιανικές οικογένειες (2250 ψυχές) και 300 οικογένειες Τούρκων (1500 ψυχές).
Την ίδια εποχή, ξεκινά η κατασκευή του αρχοντικού Τσαλόπουλου, ενός από τα αξιολογότερα της Μακεδονίας-- και γι΄ αυτό το λόγο το 1979 χαρακτηρίστηκε από το ΥΠΠΟ ως «έργο τέχνης», το οποίο χρήζει «ειδικής κρατικής προστασίας» --εκλεκτικιστικού ρυθμού, σε οικόπεδο έξι στρεμμάτων. Μετά από εξαγορά, περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου Κατερίνης, ο οποίος προχώρησε στην αναπαλαίωσή του.
Το διατηρητέο κτίστηκε υπό την επίβλεψη Έλληνα μηχανικού, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Max Rubens, o οποίος ανήκε στη σχολή του «εκλεκτικισμού» και αποτελεί τυπικό δείγμα της αρχιτεκτονικής αυτής τάσης. Επιπλέον, το αρχοντικό του Τσαλόπουλου στην Κατερίνη, είναι ένα από τα γνωστότερα παραδείγματα πυργοειδών κατασκευών σε ιδιωτικές οικίες (στην νοτιοδυτική του πλευρά διαθέτει πύργο). Πρόκειται, επισημαίνει η Γεωργία Γραίκου, για διώροφο κτίσμα με ημιυπόγειο και πυργοειδή απόληξη στην νοτιοδυτική γωνία («Κοσμική αρχιτεκτονική στην Πιερία στις αρχές του 20ου αι.: εθνικές αναπαραστάσεις και νεωτερικά στοιχεία, Εστία Πιερίδων Μουσών Κατερίνης, Κατερίνη 2013, σσ. 228-244).
Αυτού του τύπου οι κατασκευές ήταν γνωστές ήδη από τη βυζαντινή εποχή και συνεχίστηκαν μέχρι και τα νεότερα χρόνια. Την αυστηρή πυργοειδή μορφή, με είσοδο στον όροφο, τη συναντάμε στις κατοικίες των βυζαντινών γαιοκτημόνων και αργότερα των Τούρκων τσιφλικάδων. Η μορφή οχυρωμένου πύργου κατοικίας, όπου το ισόγειο ήταν τα αμπάρια, στον όροφο η είσοδος και στους ορόφους η κατοικία, επηρέασε γενικά τη βυζαντινή κατοικία της υπαίθρου και των πόλεων.
Η δομή αυτή αποτέλεσε τον πυρήνα της μεταγενέστερης εξέλιξης των αστικών αρχοντικών σε συνδυασμό με τις επιρροές από τη νεογοτθική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική του 19ου αι.».
Παράλληλα, το εργοστάσιο με τις γεννήτριες της ηλεκτρικής ενέργειας, η Ηλεκτρική Εταιρεία, όπως ήταν γνωστή, που φώτισε τα σπίτια, τους δρόμους και τα καταστήματα της πόλης, εγκαταστάθηκε σε διώροφο οίκημα που είχε κτιστεί στα 1909-1910 με χρήματα των κατοίκων, σε χώρο του μουσουλμανικού νεκροταφείου, απέναντι από το Δ΄ Δημοτικό Σχολείο, στη σημερινή οδό Βάρναλη.
Το 1909 ανεγείρεται, επί της σημερινής οδού 25ης Μαρτίου, ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα κτίρια των αρχών του 20ού αιώνα (τα άλλα τρία σπουδαία κτίρια της ίδιας δεκαετίας είναι η Αστική Σχολή, το 5ο Γυμνάσιο και η οικία Τσαλόπουλου).
Το κτίριο, γράφει ο ιστορικός τέχνης Νίκος Γραίκος, («Ένα ξεχασμένο κτίριο του 1909 στο κέντρο της Κατερίνης». Υδρείον 13[14] [μηνιαία έκδοση εφημ. Ολύμπιο Βήμα], 2 Δεκ. 2002) είναι διώροφο, τετράγωνης κάτοψης, σχετικά μεγάλων διαστάσεων και καλύπτεται από τετράρριχτη στέγη. Παρά τις καταστροφές διατηρούνται στην κάτοψη πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία ενώ ραβδωτές κάθετες ψευδοπαραστάδες, που επιστέφονται με ζωόμορφες ανάγλυφες κεφαλές, διατρέχουν τον όροφο, δίνοντας μια εκλεκτικιστική εικόνα στην κατά τα άλλα απλή κυβική δομή του κτιρίου.
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Φτάρας (2020)
