του Αντώνη Κάλφα
Ο σπουδαίος σαλονικιός φωτογράφος και θεωρητικός της φωτογραφίας Ηρακλής Παπαιωάννου έλεγε πριν λίγα χρόνια σε συνέντευξή του εξ αφορμής του βιβλίου του Η φωτογραφία ως αίνιγμα: «Φωτογράφος, με την καλλιτεχνική τουλάχιστον έννοια του όρου, γίνεται πιστεύω εκείνος που ασκεί συνειδητά (και σε όλα τα δυνατά επίπεδα: τεχνικό, αισθητικό, ιστορικό, θεωρητικό, πολιτικό) την ιδιαιτερότητα του βλέμματός του, και επιχειρεί να ερμηνεύσει φαινόμενα του κόσμου, του μικρόκοσμου, πτυχές του εαυτού. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο, μάλλον πολλά χρόνια. Σήμερα ίσως να είναι πιο απαιτητική από άλλες εποχές καθώς η όραση επιβαρύνεται καθημερινά με μια συνεχή ροή από πλεονάζουσες, επίμονες πληροφορίες. Έτσι, το ανεξάρτητο, προσωπικό βλέμμα πρέπει μάλλον όχι μόνο να καλλιεργείται βαθιά αλλά και να αντιστέκεται σθεναρά».
Στην ενασχόλησή του με την καλλιτεχνική φωτογραφία ο λυρικός ποιητής Θάνος Κόσυβας χρησιμοποιεί με λιτό και ουσιαστικό τρόπο τις κατακτήσεις της σύγχρονης ψηφιακής φωτογραφίας. Κι αυτό με τρεις τρόπους: ελεύθερη χρωματική απόδοση πτυχών του εικονιζόμενου θέματος, θραύσματα από το κτισμένο παρελθόν του πιερικού μακεδονικού χώρου (σπίτια, πόρτες, εσωτερικά κλπ) και ταυτόχρονα ισχυρή βιωμένη προσωπική ματιά (εδώ ο Κόσυβας επεξεργάζεται τις φωτογραφίες του πάνω σε οικείες, προσφιλείς ασπρόμαυρες μνήμες του οικογενειακού άλμπουμ).
Το αποτέλεσμα είναι συγκινητικό αφού ο θεατής αναγνωρίζει τα πρόσωπα και συμμετέχει στη διαδικασία της συλλογικής μνήμης ενώ παράλληλα η μοντέρνα συνύπαρξη του παλιού με το καινούριο ενδυναμώνει το αίσθημα της νέας χρήσης των εικόνων: οι εικόνες δηλαδή γίνονται ζωντανές, επίκαιρες, αποκτούν καινούριο νόημα και τελικά αγγίζουν τις αισθήσεις του, δίνουν αξία και νόημα σε αυτό που πέρασε--τον ανθρώπινο χρόνο.
Η πολύτιμη ματιά του φωτογράφου και η επέμβασή του στα βασικά θέματα των εικόνων που παρατίθενται μπορούν από την άλλη να αποτελέσουν και ένα ωραίο παράδειγμα ιστορικής άσκησης της φωτογραφίας. Για παράδειγμα, στην εικόνα που συνοδεύει το παρόν κείμενο, η παραδοσιακή μετρημένη στάση της νεαρής γυναίκας που φωτογραφήθηκε έξω από το σπίτι της μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη μας πολλά πράγματα—ενδεικτικά μιας εποχής και των νοοτροπιών της: 1. η παραγωγή καπνού (μια αρμαθιά στον τοίχο) ήταν κάποτε για τις δεκαετίες του εξήντα και του εβδομήντα βασική πηγή πλούτου και εισοδήματος για τις περισσότερες οικογένειες του πιερικού κάμπου. 2. Το απλό λαϊκό κτίσμα, η υλικότητά του (τούβλα), η αρχιτεκτονική του παραπέμπουν στον τρόπο ζωής και τις συνθήκες στέγασης της «καχεκτικής δημοκρατίας» των μεταπολεμικών χρόνων. 3. Η ενδυμασία της γυναίκας (ωραίο φόρεμα, κολιέ, περιποιημένο μαλλί) δείχνουν όχι μόνο το ήθος της αλλά ίσως και τον χρόνο τραβήγματος της φωτογραφίας (μάλλον Κυριακή ή εορταστική μέρα). 4. Η ψηφιακή χρήση του χρώματος, τέλος, επιμένει να μας υπενθυμίζει με τα ζεστά της χρώματα τη θέση του φωτογράφου απέναντι στο υπό εξέταση θέμα: αυτό που πέρασε, μοιάζει να μας λέει ο Κόσυβας, πέρασε σωστά, υπήρξε το κομμάτι ζωής αγαπημένων ανθρώπων, είναι η βιωμένη ιστορία ενός κόσμου οριστικά απόντος αλλά διά παντός διατηρημένου μέσα στην καρδιά μας, ενός κόσμου τελεσιδίκως απόντος αλλά ηθικά ολοκληρωμένου, τετελειωμένου.
Από την επιτυχημένη σκηνογραφία αυτών των λεπταίσθητων φωτογραφιών-λεπτομερειών του βιωμένου κόσμου πέριξ της πόλεως και των χωρίων αυτής ο Θάνος Κόσυβας κατάφερε να μας συγκινήσει δίνοντάς μας από τη μια το περίγραμμα μιας κοινοτικής ζωής και από την άλλη παρέχοντάς μας με άρτια τεχνική πτυχές του εαυτού του, της ασκημένης όρασής του. Και αυτό είναι ήδη πολύ.
