του Αντώνη Κάλφα
Η θαυμάσια εκδήλωση των Φίλων του Μουσείου εξ αφορμής μιας συναυλίας του 1944 απέδειξε και στον πιο άσχετο πώς πρέπει να διδάσκουμε την ιστορία του τόπου μας: αναζητώντας τεκμήρια και πληροφορίες, βιωματικές αφηγήσεις απλών ανθρώπων, έγκυρη βιβλιογραφία, εικόνες, αναπαραστάσεις γύρω από το κλίμα, την εποχή, τις άμεσες και έμμεσες συνυποδηλώσεις κλπ. Και όλα αυτά τα περιείχε η δίωρη—καθόλου κουραστική ανασκαφή ενός συμβάντος στην κατοχική Κατερίνη.
Αλλά το έτος 1944 υπήρξε ιδιαιτέρως σκληρό απέναντι στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. «Στις 6 Ιουνίου 1944», επισημαίνει ο εμβριθής ιστορικός της περιόδου Στράτος Δορδανάς, «εκτελέστηκαν οι περισσότεροι κρατούμενοι από κάθε άλλη φορά κατά την περίοδο της Κατοχής, σε αντίποινα για την καταστροφή τηλεγραφικών συρμάτων με χειροβομβίδα που είχε σημειωθεί στις αρχές του μήνα έξω από την Κατερίνη». Την ημέρα εκείνη επελέγησαν συνολικά εκατόν ένα άτομα τα οποία μεταφέρθηκαν και εκτελέστηκαν στα Διαβατά. Για το ίδιο συμβάν, την ίδια μέρα εκετελέστηκανν στην Κατερίνη άλλα πέντε άτομα. Στις 26 Ιουνίου εκτελούνται στην Κατερίνη δέκα κρατούμενοι σε αντίποινα για το φόνο ενός Γερμανού στρατιώτη και στις 9 Ιουλίου εκτελούνται άλλα δεκαεννέα άτομα, πάλι σε αντίποινα για την ανατίναξη γέφυρας. Στις 26 Οκτωβρίου, γύρω στις 10 το μεσημέρι, τμήματα του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής μπαίνουν στους συνοικισμούς. (Δύο ώρες αργότερα, οι Γερμανοί συμπτύσσονται στον Σταθμό και αρχίζουν να φεύγουν). Παρά τη βροχή, ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και υποδέχεται με ενθουσιασμό τους ελευθερωτές.
Στις 6.6.1944 δολοφονούνται από γερμανοντυμένους έλληνες στην περιοχή του Πέλεκα, οι Διονύσιος Παπαζήσης (28 ετών), Κώστας Μπαμπανίκας (33 ετών), Δημήτριος Ορνιθόπουλος (26 ετών), Ευστάθιος Νικολαΐδης (26 ετών) και Κωνσταντίνος Νατσιόπουλος (48 ετών). Τους κρατούμενους παρέδωσαν στους δωσίλογους οι γερμανοι κατακτητές. Σε έγγραφο του Γραφείου δημόσιας ασφάλειας αναφέρεται ότι «ούτοι εξετελέσθησαν εις αντίποινα διά τον διαπραχθέντα φόνον έξωθι του Λιτοχώρου ενός Γερμανού στρατιώτη, τραυματισμόν και απαγωγή ετέρου γερμανού στρατιώτη …». Την ίδια μέρα εκτελέστηκαν στη Θεσσαλονίκη 101 αγωνιστές που ήσαν φυλακισμένοι στο στρατόπεδο Παύλου Μελά ανάμεσα τους και δεκαέξι (16) Κατερινιώτες.
Αρχές Οκτωβρίου εκτελούνται από τον ΕΛΑΣ στον Αρωνά 25 δωσίλογοι. Στις 2 Νοεμβρίου 1944 η Ελλάδα είχε και επισήμως απελευθερωθεί από τα γερμανικά στρατεύματα, η γερμανική τετράχρονη κατοχή ωστόσο άφησε πίσω της χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και ανυπολόγιστες καταστροφές.
Την ίδια χρονιά αναδεικνύεται από το ΕΑΜ διά βοής στην κεντρική πλατεία δήμαρχος Κατερίνης ο Γιάννης Λευίτης και το νέο δημοτικό συμβούλιο (ανάμεσά τους: Σάββας Κανταρτζής, Αθηνόδωρος Μπότσογλου, Θωμάς Τσακιρίδης, Μιλτιάδης Σιονακίδης, Κώστας Λαμπριανίδης, Γιάννης Παλαίγδας). Η εαμική διοίκηση κράτησε από τις 11 Νοεμβρίου 1944 μέχρι τις 7 Μαρτίου 1945.
