ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
[Η οδός Παρθενίου Βαρδάκα στη δεκαετία του 1950. Δεξιότερα διακρίνεται ο πυργίσκος
του περίφημου «Κάστρου», ιδιόμορφου κτίσματος, κατεδαφισμένου σήμερα, που κοσμούσε την πόλη. ΑΡΧΕΙΟ ΣΑΤΣΙ]
Η φωτογενής Κατερίνη του Σάββα Τσιλιγγιρίδη (1924-2004)
και το πολύτιμο ΑΡΧΕΙΟ ΣΑΤΣΙ των 6.000 φωτογραφικών τεκμηρίων
του Αντώνη Κάλφα
Πώς βλέπεις μια πόλη σαν την Κατερίνη; Πώς νιώθουμε βαδίζοντας στους δρόμους της; Πού σταματά το μάτι μας; Γιατί κάτι που είδαμε να το χαρακτηρίζουμε ωραίο; Πώς οι μορφές, τα πρόσωπα, οι διαφημιστικές πινακίδες (τα φύλλα κρούστας του Μπάμπη Αθανασιάδη της φωτογραφίας), τα πεζοδρόμια, το βάθος ενός πολυσύχναστου δρόμου, ο τενεκές ενός βιοπαλαιστή αποκτούν ζωή ενώ η ζωή αυτή πια δεν υπάρχει; Γιατί στεκόμαστε με σεβασμό απέναντι σε αποτυπώσεις όπως αυτή της οδού Π. Βαρδάκα; Πού οφείλεται ο σεβασμός αυτός; Είναι μόνο η ανάμνηση, η μνήμη που κουβαλά αυτή η φωτογραφία (η νοσταλγία δηλαδή) ή μήπως είναι και ο δημιουργικός τρόπος, η ευφυϊα, η καλαισθησία, η ιδιαίτερη εκείνη ματιά του φωτογράφου που στήνει μπροστά μας με μαεστρία ένα οργανωμένο σύνολο από γραμμές, λειτουργικές ισορροπίες και τεχνικές καθαρότητας επιτρέποντάς μας να στοχαστούμε μαζί με τον φωτογράφο για την ανθρώπινη μοίρα, τη μοίρα της πόλης μας εν προκειμένω;
Παρόμοιες καλλιτεχνικές απεικονίσεις δείχνουν κάτι παραπάνω από το ήδη υπάρχον. Μας λένε κάτι παραπάνω γύρω από το πώς έκτιζαν τα σπίτια τους οι άνθρωποι, πώς και πού άνοιγαν τα μαγαζιά τους οι επαγγελματίες, ποια μέσα μεταφοράς χρησιμοποιούσαν οι πολίτες για τις μετακινήσεις τους. Μπορούμε μέσα από τις φωτογραφίες να αναπαραστήσουμε το παρελθόν, τα εργαλεία δουλειάς, τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονταν οι άνθρωποι μιας εποχής, μπορούμε να έχουμε δηλαδή μια ιστορία των νοοτροπιών μιας εποχής.
«Μια ιστορία των νοοτροπιών» --γράφει ο παθιασμένος με τα υλικά τεκμήρια της Πιερίας και το πολιτισμικό νόημά τους ιστορικός τέχνης και εικαστικός Νίκος Γραίκος-- «µπορεί να χρησιµοποιήσει ποικίλα είδη πηγών και κυρίως αυτά που καθρεφτίζουν το συλλογικό πολιτισµικό ασυνείδητο, όπως τα καλλιτεχνικά έργα (εικαστικά, λογοτεχνικά) και τις εκφράσεις συµπεριφορών και συναισθηµάτων, φυσιολογικών ή ακραίων (οικογενειακές φωτογραφίες, επιστολές, δηµόσιους λόγους µε ισχυρό συναισθηµατικό περιεχόµενο κ.ά.). Οι πολιτιστικοί σύλλογοι, οι συντεχνίες, οι φιλόπτωχοι σύλλογοι και τα κάθε είδους σωµατεία, που αποσκοπούν σε συλλογικές κοινωνικές δράσεις αποτελούν επίσης πηγές για την ιστορία των νοοτροπιών, εφόσον προσεγγιστούν ως εκφράσεις βαθύτερων πολιτισµικών προσδοκιών κι όχι ως σειριακές αλληλουχίες εκδηλώσεων, αποκοµµένων από το σηµασιολογικό τους πλαίσιο» (Εστιακά Σύμμικτα Ι, 2008, σ. 12).
Από τα μοντέρνα επαγγέλματα της πόλης μας υπήρξε και αυτό του φωτογράφου. Ο Σάββας Σ. Τσιλιγγιρίδης (1924-2004), γνωστότερος ως ΣΑΤΣΙ, παιδί προσφύγων από τη Φάτσα του Πόντου, λάτρης της φωτογραφίας, της καλής μουσικής και της ορειβασίας (όπως εξάλλου και ο μαέστρος Δημήτρης Μητρόπουλος) στήνει το 1951 το μαγαζί του στο κέντρο της πόλης. Από αυτήν την εποχή κατάγεται και το σπάνιο ανέκδοτο στιγμιότυπο στο οποίο ο δεινός φωτογράφος καταγράφει την καθημερινή εικόνα ενός πολυσύχναστου δρόμου της Κατερίνης (η επεξεργασία είναι του Σπύρου Σ. Τσιλιγγιρίδη, απαράμιλλου γραφίστα, ο οποίος και ανέσυρε την ωραιότατη φωτογραφία από το πολύτιμο ΑΡΧΕΙΟ ΣΑΤΣΙ την ευθύνη του οποίου με επιμέλεια τηρεί μετά τον θάνατο του πατέρα του έχοντας στο ενεργητικό του ήδη τέσσερις υποδειγματικές εκδόσεις).
Μήπως είναι καιρός ο δήμαρχος Κώστας Κουκοδήμος, το δημοτικό συμβούλιο αλλά και οι ποικίλες συλλογικότητες της πόλης (αρχιτέκτονες, μηχανικοί, επιστημονικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι) να σκεφτούν πώς μπορούν να αξιοποιήσουν δημιουργικά το εξαιρετικό ΑΡΧΕΙΟ ΣΑΤΣΙ, δείγμα ενός αισθητικού και στοχαστικού τρόπου θέασης της κληρονομιάς της πόλης μας (μνημείων, δρόμων, οικισμών, προσώπων);
Κάτι παρόμοιο έκαναν εξάλλου και μικρότεροι Δήμοι, όπως ο Δήμος Λιτοχώρου ο οποίος απέκτησε το σχετικό με το Λιτόχωρο και τον Όλυμπο μέρος του Αρχείου Μπουασονά και προχώρησε στην έκδοση και σχετικού λευκώματος.
Ο δικός μας Μπουασονά του 20ού αιώνα, ο δικός μας Κώστας Μπαλάφας ή Τάκης Τλούπας υπήρξε τελεσιδίκως ο Σάββας Τσιλιγγιρίδης και οφείλουμε επιτέλους να το κάνουμε γνωστό όχι μόνο στους Κατερινιώτες αλλά και σε ολόκληρη την φιλότεχνη Ελλάδα.
[Το κείμενο—με ελάχιστες αλλαγές και με τίτλο «Η φωτογενής Κατερίνη του Σάββα Τσιλιγγιρίδη»—είχε δημοσιευτεί πριν από δύο περίπου χρόνια αλλά διατηρεί νομίζω την επικαιρότητά του και σήμερα αν σκεφτεί κανείς ότι, θεωρητικά τουλάχιστον, οφείλουμε να ξανασκεφτούμε το μέλλον του τόπου μας ενόψει της συμπλήρωσης 200 χρόνων από το 1821].
